وضعیت رفاه ایرانیان در دهه ۱۴۰۰

روایت‌های آماری حکایت از آن دارد که بیشترین درآمد سرانه ایرانیان در حداقل 14 سال گذشته، قبل از دور اول تحریم‌های آمریکا یعنی در سال 1390 اتفاق افتاده است.

به گزارش بنکر (Banker)، پایین‌ترین مقدار این شاخص در این دوره زمانی نیز بعد از تحریم‌های آمریکا و در سال 1394 به ثبت رسیده است. به بیان دیگر وجود یا عدم وجود تحریم‌های آمریکا به شدت بر رفاه ایرانیان اثرگذار است.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد در دو سال گذشته سطح درآمد خالص سرانه ایرانیان نسبتا ثابت بوده و بالاتر از 88 میلیون تومان برآورد شده است.

دماسنج رفاه و درآمد ملی سرانه

اگر ارزش تمام کالاها و خدماتی که توسط مردم یک کشور چه ساکن در داخل چه در خارج تولید شده با هم جمع شود، تولید ناخالص ملی به دست می‌آید.

مسئله مورد توجه در این شاخص، ملیت افراد است و نه مرزهای جغرافیایی؛ بنابراین اگر یک ایرانی خارج از ایران زندگی کند اما خدمت یا کالایی تولید کرده باشد، ارزش آن در تولید ناخالص ملی محاسبه می‌شود.

حال اگر مقدار استهلاک سرمایه در هر سال از تولید ناخالص ملی کسر شود، تولید خالص ملی به دست می‌آید.

با تقسیم کردن این شاخص به جمعیت هر کشور می‌توان درآمد خالص ملی سرانه را به دست آورد.

برای مثال، درآمد ملی سرانه ایران نشان می‌دهد که درآمد هر ایرانی به طور متوسط در یک سال چقدر بوده است؛ یا به عبارت دیگر اگر کیک اقتصاد ملی بین ایرانیان تقسیم شود، چقدر از آن به هر ایرانی می‌رسد.

بنابراین این شاخص می‌تواند نماگر مناسبی از وضعیت رفاهی در اقتصاد باشد. افزایش درآمد سرانه به عنوان سیگنالی از بالا رفتن رفاه و کاهش آن به عنوان نشانه‌ای از کم‌شدن رفاه عمل می‌کند.

البته، چون در اقتصاد ایران تورم به شکل مزمن و در سطوح بالا وجود دارد، ارزش کالاها و خدمات تولید شده نیز دائما در حال بالا رفتن است.

برای این که مشخص شود چقدر از این افزایش ارزش به صورت حقیقی و چقدر از آن ناشی از تورم بوده می‌توان درآمد سرانه را به قیمت‌های یک سال مشخص، بازگرداند تا اثر تورم از آن حذف شود.

مرکز آمار، درآمد ملی سرانه را به قیمت‌های سال 1400 بازگردانده است؛ با این کار می‌توان متوجه شد که درآمد سرانه ایرانیان در سالی مثل 1390 اگر به سال 1400 باز می‌گشت، چقدر ارزش داشت.

روایت اقتصادی از رفاه ایرانیان در دهه 90

درآمد خالص ملی سرانه ایرانیان در شروع دهه 90 که همزمان با سال 1390 است معادل 110 میلیون و 600 هزار تومان برآورد بوده است. در سال 91 مقدار این شاخص به 93 میلیون و 100 هزار تومان کاهش پیدا کرده است.

یعنی نزدیک به 18 میلیون تومان کاهش در یک سال. بررسی رویدادهای تاریخی حاکی از آن است که سال 90 با جدی‌تر شدن برنامه هسته‌ای کشور ، تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل علیه اقتصاد ایران افزایش پیدا کرد.

این تحریم‌ها راه اصلی درآمدی کشور که فروش نفت است را به شدت کاهش داد.

همچنین ارتباط شبکه بانکی کشور با شبکه بانکی بین الملل را با محدودیت‌های زیادی مواجه کرد. از طرف دیگر نااطمینانی‌های فزاینده در محیط اقتصاد کشور ، محاسبات و پیش‌بینی پذیری فعالان اقتصادی را مشکلات زیادی روبرو کرد.

همه این عوامل موجب شدند تا سرمایه‌گذاری و در نتیجه رشد اقتصادی ایران کاهش یابد.

به این ترتیب می‌توان گفت بدیهی است که درآمد خالص یک ایرانی در یک سال با کاهشی نزدیک به 18 میلیون تومان روبرو شود.

حتی در سال 94 درآمد خالص سرانه ایرانیان به 84 میلیون و 800 هزار تومان رسید. کاهشی 23 درصدی نسبت به سال 90 . رقمی که پایین‌ترین میزان در 14 سال اخیر محسوب می‌شود.

با این‌وجود بعد از توافق ایران و آمریکا و امضای توافق برجام در اوایل سال 94 ، تحریم‌های ایران برای مدتی تعلیق شدند.

این امر منجر به افزایش فروش نفت کشور و سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران شد.

در نتیجه رشد اقتصادی افزایش یافته و طبعا رفاه ایرانیان نیز زیادتر شد.

به بیان دقیق‌تر درآمد خالص سرانه ایرانیان در سال‌های 95 و 96 روندی صعودی را تجربه کرد. به طوری که در سال 96 درآمدخالص یک ایرانی حدود 101 میلیون تومان محاسبه شد.

خروج آمریکا از برجام و بازگشت مجدد تحریم‌ها در سال 1397 موجب شد تا روند صعودی درآمد خالص سرانه ایرانیان کاهش پیدا کند.

به زبان اعداد این شاخص در سال 99 حتی به 85 میلیون تومان نیز رسید که پایین‌ترین مقدار در 7 سال گذشته است.

وضعیت رفاه ایرانیان در دهه 1400

ورود بایدن به کاخ سفید و آغاز ریاست جمهوری او در اواخر سال 99  با سیاست تسهیل فروش نفت ایران همراه بود.

به عبارتی با توجه به افزایش فروش نفت و درآمدهای کشور و همچنین رشد منفی اقتصاد ایران در سال‌های قبل و ایجاد ظرفیت‌های خالی حجم اقتصاد ایران در سال 1400 بزرگتر شد.

درآمد خالص سرانه یک ایرانی در این سال 90 میلیون و 300 هزار تومان محاسبه شده که نسبت به سال 99 ، 5 میلیون تومان افزایش یافته است.

با این‌حال در سه سال گذشته درآمد سرانه ایرانیان در مقایسه با سال 1400 پایین‌تر برآورد شده است.

در سال 1401 این شاخص 89 میلیون و 200 هزار تومان بوده و در سال‌های 1402 و 1403 حدود 88 میلیون تومان اعلام شده است.

به بیان دقیق‌تر در سال گذشته درآمد خالص سرانه یک ایرانی 88 میلیون و 600 هزار تومان بوده که نسبت به سال 1402 تنها 400 هزار تومان افزایش یافته است.