به گزارش بنکر (Banker)، به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی مقررات خود را برای عرضه مازاد ارز تکلیفی در بازار متشکل ارزی تسهیل کرده است. این نخستین سیگنال برای تقویت بازار متشکل ارزی، یا همان بورس ارز است و نشان می‌دهد بانک مرکزی عزم خود را برای تاسیس یک بورس واقعی ارز جزم کرده است.
ظرف ۲روزگذشته و همزمان با پایان دور هفتم مذاکرات هسته‌ای در وین سرعت رشد قیمت دلار افزایش یافته است؛ به‌طوری‌که در ۴۸ساعت گذشته قیمت هر دلار آمریکا هزار تومان افزایش یافته است. دیروز قیمت هر دلار آمریکا به ۳۰هزار و۵۰۰تومان رسید. التهاب در بازار ارز به قدری است که نگرانی‌ها نسبت به عبور نرخ دلار از قله قبلی که در مهر‌ماه پارسال و پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به ثبت رسیده بود، بیشتر شده است.
از نظر تکنیکی چنانچه نرخ دلار از سقف ۳۲هزار تومان که بالاترین قیمت این ارز در کل تاریخ اقتصاد ایران است، عبور کند سرعت رشد قیمت دلار بیشتر خواهد شد. در شرایط فعلی برآورد دقیقی نسبت به آینده قیمت ارز، با توجه به تعلیق در مذاکرات هسته‌ای، وجود ندارد. تحلیلگران اما برآوردهای محتاطانه‌ای دارند و بدون ارائه «هدف قیمت» اعتقاد دارند قیمت ارز حتی بدون احیای توافق هسته‌ای و تحت‌تأثیر تورم، رشد خواهد کرد، اما رفع نشدن تحریم‌ها می‌تواند سرعت رشد قیمت ارز را بیشتر کند.
در چنین شرایطی و همزمان با رشد قیمت ارز ظرف چند روز گذشته شواهد نشان می‌دهد بانک مرکزی اقدامات احتیاطی تازه‌ای را برای مدیریت بازار ارز شروع کرده که عمدتا بر تقویت بازار متشکل ارزی و تشکیل یک بورس ارز واقعی مبتنی است تا از این طریق جریان کشف قیمت در بازار ارز را به صورت رسمی در اختیار بگیرد. قیمت‌گذاری در بازار ارز در طول سالیان گذشته همواره در کف بازار آزاد ارز، یعنی در چهارراه استانبول و سبزه میدان انجام شده است.
مطابق آمار هم‌اکنون فقط کمتر از ۱۰درصد مبادلات ارز، به‌صورت خرد، در بازار آزاد و غیررسمی انجام می‌شود، اما طبق قواعد اقتصادی قیمت کشف شده در این بازار کم عمق، مبنای اصلی قیمت‌گذاری در بازار ارز است. به‌نظر می‌رسد با تاسیس بورس ارز و عمق بخشی به آن، جریان قیمت‌گذاری به نفع بورس ارز تغییر خواهد کرد.
تقویت بازار متشکل
داده‌های آماری نشان می‌دهد از ابتدای امسال تاکنون حجم عرضه ارز در بازار متشکل ارزی ۳.۷برابر افزایش یافته است. طبق مقررات صادر کننده‌ها بعد از رفع تعهدات ارزی خود، از طریق سامانه نیما، می‌توانند بخشی از منابع حاصل از صادرات‌شان را در بازار متشکل ارزی عرضه کنند. از زمان تاسیس سامانه نیما صادرکننده‌ها مکلف شده‌اند بخش عمده منابع ارزی خود را که صرف واردات کالاهای اساسی می‌شود، در این سامانه عرضه کنند.
با این حال صادر کننده‌ها قادر بودند بخشی از منابع ارزی خود را راهی بازار متشکل ارز کنند، اما این منابع ظرف چندسال گذشته به قدری نبود که به رونق معاملات در بازار متشکل ارزی منجر شود، اما آمارهای موجود، نشان می‌دهد مقررات بانک مرکزی برای عرضه منابع ارزی صادرکننده‌ها در بازار متشکل ارز تسهیل شده و همین موضوع به رشد معاملات این بازار منجر شده است.
این موضوع از این جهت اهمیت دارد که بخش مهمی از منابع ارزی که در معاملات خرد صرف می‌شود، از طریق این بازار تامین می‌شود؛ به این معنا که صرافی‌ها باید اسکناس مورد نیاز خود را از طریق این بازار عرضه کنند. هم‌اکنون ۳۴۵صرافی رسمی و بانک، اسکناس ارزی مورد نیاز خود را از طریق بازار متشکل ارز تامین می‌کنند و این ارز را مطابق مقررات بانک مرکزی به متقاضیان می‌فروشند.
اطلاعات موجود نشان می‌دهد ظرف ۲روز گذشته بانک مرکزی، جریان عرضه اسکناس در بازار متشکل ارزی را برای تامین نیاز متقاضیان خرد ارزی افزایش داده و همین موضوع می‌تواند جریان عرضه ارز را در این بازار تقویت کند؛ به‌طور مثال روز شنبه ۱۰میلیون و۵۰۰هزار دلار اسکناس در بازار متشکل ارزی عرضه شد که از این میزان فقط یک میلیون و ۴۰۰هزار دلار خریداری شد.
میانگین قیمت مبادله شده ارز عرضه شده در این سامانه ۲۷هزار و۶۰۰تومان بوده و قیمت عرضه این ارز به متقاضیان توسط صرافی‌ها ۲۷هزار و۸۹۰تومان بوده است.
این آمار نشان می‌دهد بانک مرکزی گام رو به جلویی را برای افزایش اسکناس ارز برداشته است و در تلاش است سایر نیاز‌های ارزی کشور را مشتمل بر واردات کالاهای اساسی تامین کند. به‌نظر می‌رسد بانک مرکزی در تلاش است از طریق تقویت بازار متشکل ارزی این بازار را به یک بورس واقعی ارز تبدیل کند تا بتواند از این طریق با حمله به بازار غیررسمی ارز در چهارراه استانبول و افزایش عمق بازار مبادلات خرد ارز، به کشف نرخ دقیق‌تر در بازار ارز کمک کند.
با این حال کارشناسان معتقدند بانک مرکزی باید گام‌های محکم‌تری را برای تقویت بورس ارز بردارد زیرا با وجود افزایش عرضه ارز در سامانه متشکل ارزی، قیمت ارز در چهارراه استانبول و بازار غیررسمی، با ارزی که مطابق مقررات به متقاضیان عرضه می‌شود، به‌طور میانگین ۲۵۰۰تومان فاصله دارد، اما این چهارراه استانبول است که در حال تعیین نرخ دلار است.
مقررات برای تخصیص ارز
مطابق مقررات بانک مرکزی تا هفته پیش هر ایرانی می‌توانست در طول یک سال با ارائه کارت ملی ۲۲۰۰دلار ارز دریافت کند، اما از ۶ آذر‌ماه بانک مرکزی در ابلاغیه ای، روش تخصیص سهمیه ارز برای هر ایرانی را کنار گذاشت و از صرافان خواست ارز را با قیمت رسمی، فقط به ۲۵ سرفصل تخصیص دهند.
مطابق ابلاغیه بانک مرکزی برخی سرفصل‌های درنظر گرفته برای فروش ارز، تقاضای مسافرتی، درمانی، بورسیه‌های تحصیلی، ماموریت‌ها و سفرهای علمی، هزینه‌های حمل‌ونقل هوایی و بیمه است. اگرچه این ابلاغیه می‌تواند جلوی بخشی از سفته بازی‌ها در بازار غیررسمی ارز را بگیرد، اما به‌نظر می‌رسد در بلندمدت حجم عرضه ارز را در بازار غیررسمی کاهش خواهد داد و این موضوع فشار را برای افزایش قیمت ارز در بازار غیررسمی افزایش می‌دهد؛ ضمن اینکه به‌نظر می‌رسد تعیین این مقررات، به فعالان بازار ارز سیگنال داده است که محدودیت‌های ارزی دولتی نسبت به گذشته بیشتر شده است.
آمارها نیز نشان می‌دهد بانک مرکزی به‌دلیل وضع تحریم‌ها و محدودیت‌های ارزی جز اجرای چنین مقرراتی راهی ندارد زیرا کفه منابع و مصارف ارزی کشور تقریبا یکسان است. برخی خبرها نشان می‌دهد میزان مصارف ارزی در ۳ماه پایان سال از مصارف ارزی پیشی خواهد گرفت. راه‌حل اقتصاددانان برای رفع این مشکل تسهیل تجارت خارجی، افزایش مراودات سیاسی و رشد صادرات است که حجم منابع ارزی ایران را افزایش می‌دهد.
آمارها نشان می‌دهد حجم صادرات ایران در ۸ماه امسال به ۳۱میلیارد دلار رسیده، درحالی‌که ۳۲میلیارد دلار کالا وارد کشور شده است. ۱۱میلیارد دلار از منابع ارزی مورد نیاز برای واردات را دولت، ۱۸میلیارد دلار را سامانه نیما و ۳میلیارد دلار را نیز صادرکننده‌ها با ارزهای شخصی واردکننده‌ها تامین کرده‌اند.
